Vàng da sơ sinh ở trẻ nhỏ vô cùng phức tạp. Đây là tình trạng thường thấy ở tất cả trẻ sơ sinh trong vòng 24h sau sinh. Có 2 dạng vàng da phổ biến. Nếu trẻ là vàng da sinh lý, nó có thể tự hết trong vòng 7 – 14 ngày (tùy theo hình thức sinh thường hay sinh mổ). Các mẹ cần hiểu rõ về từng loại vàng da ở trẻ. Từ đó, theo dõi bé và đưa bé đến cơ sở y tế thăm khám kịp thời về tình trạng vàng da.

Đối với vàng da bệnh lý ở trẻ nhỏ. Nó có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm. Thậm chí, có thể gây teo nhân não. Biến chứng này sẽ để lại hậu quả vô cùng nặng nề đối với trí tuệ của bé. Hoặc, gây tử vong sớm. Vậy nên, nếu 14 ngày sau sinh trẻ không hết vàng da. Hoặc, tình trạng vàng da tăng lên. Kèm theo quấy khóc, bỏ bú, sốt… thì cha mẹ nên mang con đến bệnh viện chuyên khoa nhi. Để các bác sĩ thăm khám, điều trị vàng da kịp thời.

Vàng da ở trẻ sơ sinh và những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Bùi Minh Phúc – Khoa sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Vàng da là hiện tượng hồng cầu bị vỡ. Chức năng chuyển hóa bilirubin của gan chưa hoàn thiện. Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể gây biến chứng vàng da nhân não, có thể khiến trẻ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển ở trẻ. Do vậy, các bà mẹ nên nhận biết được một số dấu hiệu để phân biệt vàng da sơ sinh sinh lý. Và vàng da bệnh lý. Ở trẻ sơ sinh có thể bị vàng da sinh lý. Hoặc vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý thường sẽ biến mất sau một thời gian ngắn. Trong khi đó, nếu bị vàng da bệnh lý sẽ rất nguy hiểm. Do trẻ có thể bị hôn mê, co giật, vì vậy các bậc cha mẹ cần biết cách phát hiện vàng da ở trẻ sơ sinh.

Vàng da sinh lý ở trẻ có thể tự hết

Vàng da sinh lý có thể ở mức độ nhẹ, với trẻ đủ tháng, bình thường vàng da được coi là sinh lý khi vàng da xuất hiện sau 24 giờ tuổi. Và thường sẽ biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non tháng.

Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn) không kèm theo các triệu chứng bất thường khác ( thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ,…). Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng. Và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng,… Tốc độ tăng Bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối. Hoặc màu vàng ( nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu) và phân nhạt màu.

Nguyên nhân gây hiện tượng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh là do sự tích tụ của Bilirubin, một chất có màu vàng được sinh ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ giải phóng ra. Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh vì các bé có lượng tế bào hồng cầu cao, các tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và được thay mới. Trong khi đó, gan của trẻ lại chưa đủ trưởng thành để lọc bỏ hết Bilirubin khỏi máu vì vậy gây nên vàng da. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan đã phát triển đầy đủ hơn và đủ sức xử lý Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi mà không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào

Vàng da bệnh lý

Trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó và ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.

Biểu hiện của vàng da sơ sinh bệnh lý là vàng da đậm xuất hiện sớm. Không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng. Và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời với vàng da, có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác. Như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật,… Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.

Nếu không phát hiện và điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý kịp thời có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp thấp vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị hại não suốt đời. Một số nguyên nhân gây vàng da sơ sinh bệnh lý. Như: bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh), bệnh lý tan máu (thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng). Xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai. Bệnh lý gan mật bẩm sinh (teo đường mật, giãn đường mật).

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Khi trẻ có một trong số các dấu hiệu sau thì cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám và tìm nguyên nhân điều trị vàng da kịp thời.

• Vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.
• Vàng toàn thân, vàng cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.
• Trẻ bị vàng da kèm các dấu hiệu bất thường khác như bú ít, co giật, sốt, phân bạc màu,…

Hiện tượng vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng. Vì vậy, hàng ngày các bà mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi sáng. Trong trường hợp khó nhận biết (da trẻ đỏ hồng hoặc đen). Nên ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây. Sau đó buông ra. Nếu trẻ bị vàng da nơi ấn ngón tay sẽ có màu vàng rõ rệt. Khi trẻ có biểu hiện nghi là vàng da, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra.

Có thể phòng ngừa vàng da sơ sinh

• Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ. Nhờ đó tránh được sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân, nhiễm trùng từ mẹ sang con.
• Cho trẻ bú sữa non ngay sau sinh và giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạn thân nhiệt, hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh.
• Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.

Phương pháp để điều trị vàng da sơ sinh

Có 2 phương pháp để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin gián tiếp:

Chiếu đèn là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa Bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn, trẻ sẽ được cởi bỏ quần áo ở trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.

Thay máu là biện pháp được sử dụng khi trẻ vàng da ở mức độ nặng thất bại điều trị với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.

Lưu ý: Phơi trẻ dưới nắng vào buổi sáng không giúp điều trị vàng da bệnh lý vì cường độ ánh sáng của nắng sớm quá yếu và trẻ cũng không thể tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong thời gian dài để đạt được hiệu quả. Để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin trực tiếp thường tùy thuộc vào nguyên nhân bệnh lý mà có các phương pháp điều trị khác nhau. Phẫu thuật nếu trẻ bị bệnh lý teo đường mật hoặc giãn đường mật bẩm sinh.

Nguồn: Vinmec.com